تدوین راهبردهای تنوع بخشی به معیشت‌های خانوارهای روستایی در راستای احیای دریاچه ارومیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه ترویج، ارتباطات و توسعه روستایی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

2 دانشیار، گروه ترویج، ارتباطات و توسعه روستایی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

3 دانشجوی دکتری، گروه ترویج، ارتباطات و توسعه روستایی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

چکیده

با توجه به شرایط بحرانی دریاچه ارومیه، طرح «همکاری در احیای دریاچه ارومیه از طریق مشارکت جوامع محلی در استقرار کشاورزی پایدار و حفاظت از تنوع­زیستی» از سال 1393 در سطح روستاهای استان­های آذربایجان غربی و آذربایجان شرقی شروع به اجرا کرد. یکی از اهداف اصلی این طرح، شناسایی و ترویج شیوه­های معیشتی با نیاز آبی کم بود که در سال­های اخیر در قالب پروژه تنوع­بخشی به معیشت­های خانوارهای روستایی عملیاتی شده است. با در نظر گرفتن اهمیت این پروژه و موانع پرشمار فراروی اجرای آن، هدف اصلی این پژوهش کاربردی، شناسایی عوامل داخلی و خارجی تأثیرگذار بر اجرای پروژه و تدوین راهبردهای تنوع­بخشی به معیشت­های خانوارهای روستایی در راستای احیای دریاچه ارومیه بود. جامعه آماری این پژوهش را 27 نفر از کارشناسان و متخصصان ذی­ربط در دفتر طرح حفاظت از تالاب­های ایران، سازمان­های جهاد کشاورزی، ادارات کل حفاظت محیط­زیست و شرکت­های فنی- مهندسی کشاورزی در استان­های آذربایجان غربی و آذربایجان شرقی تشکیل دادند. در این پژوهش، ابتدا با بهره­گیری از تکنیک SWOT اقدام به شناسایی عوامل داخلی (نقاط قوت و نقاط ضعف) و خارجی (فرصت­ها و تهدیدها) تأثیرگذار بر اجرای پروژه تنوع­بخشی به معیشت­های خانوارهای روستایی شد. سپس، با استفاده از تکنیک ماتریس برنامه‌ریزی راهبردی کمّی (QSPM) به اولویت­بندی راهبردهای قابل قبول در راستای تنوع­بخشی به معیشت­های خانوارهای روستایی پرداخته شد. نتایج تکنیک SWOT نشان داد که پروژه تنوع­بخشی به معیشت­های خانوارهای روستایی در استان آذربایجان غربی در موقعیت رقابتی یا حداکثر- حداقل قرار داشت و در نتیجه، باید تلاش شود با استفاده از نقاط قوت از تهدیدات آن دوری شود؛ در حالی که در استان آذربایجان شرقی فضای راهبردی پروژه در موقعیت تغییر جهت یا حداقل-حداکثر قرار گرفت، و در نتیجه، توصیه می­شود که با بهره جستن از فرصت‌ها، نقاط ضعف پروژه برطرف شود. در نهایت با توجه به نتایج این پژوهش، دو راهبرد اصلی تنوع­بخشی به معیشت­های خانوارهای روستایی در استان آذربایجان غربی به ترتیب اولویت شامل "توانمندسازی حرفه­ای و ارتقاء عرصه­های شناختی و مهارتی روستاییان" و "تأکید بر استفاده از تسهیلگران زن در ساختار تیم تسهیل­گری شرکت­های مجری پروژه"، و در استان آذربایجان شرقی نیز شامل "توسعه خوشه­های تولید در راستای انسجام­بخشی و هم­افزایی کسب و کارهای روستایی خرد" و "توجه بیشتر به تسهیل بازاریابی محصولات تولید شده"، بودند. 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع

  1. Abdollahzadeh, G., Sharifzadeh, M.S., Hosseininia, G. & Heidary, A. (2019). Strategic planning for development of coperative extension system in Iran. Iranian Journal of Agricultural Economics and Development Research, 50(2): 311-332. (In Farsi)
  2. Abimbola, O. & Oluwakemi A. (2013). Livelihood diversification and welfare of rural households in Ondo State, Nigeria. Journal of Development and Agricultural Economics, 5(12): 482-489.
  3. Adzawla, W. & Baumüller, H. (2020). Effects of livelihood diversification on gendered climate vulnerability in Northern Ghana. Environment, Development and Sustainability, 23: 923-946.
  4. Akbari, R., Ghaderian, M. & Montazeri, M. (2015). The query around efficiency of SWOT technique with present suggestive comprehensive model for uban issue (Case study: Strategic planning in rural fabric of NaeimAbad, Yazd). Hoviatshar, 9(22): 87-98. (In Farsi)
  5. Asfaw, S., Scognamillo, A., Di Caprera, G., Sitko, N. & Ignaciuk, A. (2019). Heterogeneous impact of livelihood diversification on household welfare: Cross-country evidence from Sub-Saharan Africa. World Development, 117: 278-295.
  6. Asghari Saraskanrud, S., Jalalian, H., Azizpur, F. & Asghari Saraskanrud, A. (2016). Choosing the optimized strategy of sustainable livelihood faced with drought by using integrated model SWOT and TOPSIS (Case study: Rural areas of central district of Hashtrood). Geographical Space, 16(55): 313-339. (In Farsi)
  7. Barani, S., Alibeygi, A.H. & Papzan, A. (2018). Designing model of eco-village livelihood in Hajij village with grounded theory. Journal of Rural Research, 9(1): 6-25. (In Farsi)
  8. Behzadfar, M. & Zamanian, R. (2008). Strategic planning for tourism development with emphasis on product sector (Case study: Neyshabour county). Journal of Engineering Science, 19(6): 89-103. (In Farsi)
  9. Conservation of Iranian Wetlands Project (2019). Concepts, framework and strategies of communication education, participation and awareness raising plan (CEPA): Retrieved from the Ramsar Convention documents and the case study of China. Department of Environment, Conservation of Iranian Wetlands Office, Tehran. (In Farsi)
  10. Conservation of Iranian Wetlands Project Office (2020). Socio-economic assessment of the third to fifth phases of “modeling local community participation in lake Urmia restoration via establishment of sustainable agriculture and biodiversity conservation” project. Research Report, Conservation of Iranian Wetlands Project Office, Tehran. (In Farsi)
  11. Conservation of Iranian Wetlands Project Office (2021). Socio-economic assessment of the sixth and seventh phases of “modeling local community participation in lake Urmia restoration via establishment of sustainable agriculture and biodiversity conservation” project. Research Report, Conservation of Iranian Wetlands Project Office, Tehran. (In Farsi)
  12. David, F. (2020). Strategic management (38th ed). Translator: Ali Parsaiyan and Seyed Mohammad Arabi. Tehran: Cultural Research Office Publications.
  13. Halimeh, R., Shams, A. & Molaei, M. (2020). Application of grounded theory to analyse the impact of drying lake Urmia on rural households’ livelihoods. Iranian Agricultural Extension and Education Journal, 15(2): 119-139. (In Farsi)
  14. Karbassi, A., Bidhendi, G.N., Pejman, A. and Bidhendi, M.E. (2010). Environmental impacts of desalination on the ecology of Lake Urmia. Journal of Great Lakes Research, 36(3), 419-424.
  15. Karimzadeh, H., Valaei, M. & Monafiazar, R. (2016). The role of diversification to activities in the sustainability of rural economy (Case study: Marhamat Abad district center, Miyandoab Township). Geographical Planning of Space, 6(20): 129-144. (In Farsi)
  16. Kola et al, 2012
  17. Lake Urmia Rehabilitation National Committee (2015). Urmia Lake: Causes of drought and possible threats. Research Report, Socio-cultural committee of Urmia Lake Rehabilitation National Committee, West Azerbaijan. (In Farsi)
  18. Mohammadi, S. & Rostami, K. (2019). Develop strategies for diversifying the rural economy (Case: Khavo Mirabad district in Marivan County). Journal of Space Economy and Rural Development, 8(2): 201-222. (In Farsi)
  19. Mohammadzade, S., Sedighi, H., Pezeshkir Rad, G., Makhdom, M. & Sharifi Kia, M. (2015). Analyzing the impacts of changing agronomic land use to orchard from the viewpoint of orchardist in the west of Urmia lake basin. Iranian Journal of Agricultural Economics and Development Research, 45(4): 775-785. (In Farsi)
  20. Mola, A. & Obodi, J. (2015). Importance and functions of wetlands in environmental protection. Proceedings of the Third National Conference on Agriculture and Sustainable Natural Resources, Tehran, 17 June, pp. 1-9. (In Farsi)
  21. Okoror, O.T., Ahmadu, J. & Ekomwen, B. (2019). Effects of livelihood diversification on the poverty status of Cassava farmers in Edo South, Edo State, Nigeria. Albanian Journal of Agricultural Sciences, 18 (1): 1-8.
  22. Page, M., Beshiri, R. (2003). Rural economic diversification- A community and regional approach. Rural and Small-Town Canada Analysis Bulletin, 4(7): 1-7.
  23. Roknedin Eftekhari, A.R., Moosavi, M., Poortaheri, M. & Farajzadeh Asl, M. (2014). Analysis of the role of livelihood diversity to rural household resilience in drought condition: case study of the drought exposed areas of Isfahan province. Journal of Rural Research, 5(3): 639-662. (In Farsi)
  24. Salehi, S. & Qolamdoust, A. (2013). Assessment of a Model of Collaborative Management for Wetlands from a Community Viewpoint (Case study: Anzali Wetlands). Environmental Science, 11(1): 105-117. (In Farsi)
  25. Salehnia, M., Hayati, B. & Molaei, M. (2016). Identifying effective factors in environmental behavior of lake Urmia basin residents using fctor analysis. Iranian Journal of Agricultural Economics and Development Research, 47(2): 343-354. (In Farsi)
  26. Savari, M., Shabanali Fami, H., Iravani, H. & Asadi, A. (2018). Collecting the strategies to stabilize the livelihood of small-scale farmers and training common strategies considering sustainability and vulnerability in drought conditions. Quarterly Journal of Environmental Education and Sustainable Development, 6(3): 137-156. (In Farsi)
  27. Sayah Mofzeli, A. & Sadat Rahmati, F. (2017). Modeling the participation of local communities in the revitalization of Lake Urmia through the establishment of sustainable agriculture. Tehran: Mehrsadegh Publications. (In Farsi)
  28. Sayah, S. & Haghighi, (2021). Public participation for lake Urmia restoration. Infographic Report, Conservation of Iranian Wetlands Project Central Office, Tehran. (In Farsi)
  29. Shamsi, M., Khorasani, M.A. & Motiee Langroodi, H. (2020). The effects of diversification into economic activities on the welfare of the rural community (Case study: The central district of Kerman county). Regional Planning Quarterly, 10(37): 47-62. (In Farsi)
  30. Taheri Yazdi, F. (2008). Study on Ramsar Convention and its implementation in Iran and submit a legal framework for conservation of the wetlands. M.SC. Thesis, Islamic Azad University, Science and Research Campus, Tehran. (In Farsi)
  31. Zarabi, A. & Mahboubfar, M. (2014). Application of SWOT- QSPM model in codifying tourism development strategy of the city of Kashan, Iran. Journal of Spatial Planning, 3(4): 37-58. (In Farsi).
تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران
دوره 53، شماره 2
تیر 1401
صفحه 515-537

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار