شناسایی راهکارهای مدیریت بهره برداری پایدار آب از قنوات در استان یزد، ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته دکتری، دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقیات ،دانشکده علوم کشاورزی و صنایع غذایی،گروه اقتصاد و ترویج وآموزش کشاورزی،تهران ، ایران

2 استاد گروه ترویج و آموزش کشاورزی،‌دانشکده اقتصاد و توسعه کشاورزی،‌دانشگاه تهران، کرج، ایران

3 دانشیارگروه توسعه کشاورزی ، واحد علوم و تحقیقات ، دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران ، ایران

چکیده

مدیریت پایدار منابع آبی کشوری همچون ایران که به صورت تاریخی از کم آبی رنج می برد از اهمیت زیادی برخوردار است. مدیریت پایدار در مورد ساختارهای تاریخی بهره‌برداری از منابع آب که شاخص‌ترین آن قنات می باشد خصوصاً در فلات مرکزی ایران بسیار ضروری به نظر می رسد. بر این اساس پژوهش حاضر با هدف شناسایی راهکارهای مدیریت بهره‌برداری پایدار از منابع آب از قنوات استان یزد انجام گرفت. تحقیق حاضر از نوع کاربردی بوده و به صورت پیمایشی انجام پذیرفت. جامعه آماری شامل کشاورزان بهره‌بردار مستقیم از قنوات استان یزد (N=30662) بود که 280 نفر از آن‌ها به صورت تصادفی با انتساب متناسب با بهره‌گیری از فرمول کوکران به عنوان نمونه انتخاب شدند. روایی ابزار تحقیق که پرسشنامه محقق ساخته بود با استفاده از پنل متخصصان و پایایی آن با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ تأیید شد. تحلیل داده‌ها از دو روش آمار توصیفی و آمار استنباطی (تحلیل عاملی و تحلیل مقایسه‌ای ناپارامتری) با بهره‌گیری از نرم افزار SPSS21 انجام شد. نتایج تحلیل عاملی اکتشافی راهکارهای مدیریت بهره‌برداری پایدار آب نشان داد که شش دسته راهکارهای قانونی-حمایت، فنی- تولیدی، تحقیقاتی-آموزشی و ترویجی، مشارکتی و حفظ دانش بومی، تنوع درآمدی و زیست محیطی توانستند 645/70 درصد واریانس کل را تبیین کنند. همچنین با بهره‌گیری از آزمون مقایسه‌ای ناپارامتری یو-من ویتنی مشخص شد که از دید کشاورزان، تقریباً در تمام راهکارهای مدیریت پایدار قنوات مورد بررسی میزان اجرا از میزان اهمیت آنها به طور معنی داری کمتر است. یافته‌های حاصل از پژوهش، پیشنهاداتی به برنامه‌ریزان و مدیران در جهت بهبود وضعیت مدیریت پایدار قنوات در کشور ارائه داد.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. Abbasnejad, A. (2017). Qanat: a resource or a hazard? Rebuttal to “Qanat is not a hazard” by Parise (Environ Earth Sci 2016 75: 1476). Environmental Earth Sciences, 76(5), 214-224.
  2. Adeba, D., Kansal, M. L., & Sen, S. (2015). Assessment of water scarcity and its impacts on sustainable development in A wash basin, Ethiopia. Sustainable Water Resources Management, 1(1), 71-87.
  3. Afshari, S., Gholizadeh, H., Rezaei, R., & Shaban Ali Fami, H. (2016). Factors affecting the application of measures related to sustainable management of water resources among farmers in Komijan city, Markazi province. Journal of Environmental Sciences, 14(3), 1-16. (in Farsi)
  4. Asadi Zarch, M, A. (2018). Study of how climate change affects the occurrence of drought in Yazd province. Journal of Desert Management. 5 (9): 90-74. (In Farsi)
  5. Asadi, M. A., & Najafi Alamdarlo, H. (2019). Economic evaluation of optimum cultivating pattern for reducing the use of groundwater in Dehgolan plain. Iranian Journal of Agricultural Economics and Development Research, 50(1), 29-43 (In Farsi).
  6. Azizi Khalkheili, T., Zamani, Gh., & Karami, E. (2016). Farmers' adaptation to climate change: existing problems and obstacles and proposed solutions. Agricultural Economics and Development Research, 30 (3), 148-159. (in Farsi)
  7. Brown, C. M., Lund, J. R., Cai, X., Reed, P. M., Zagona, E. A., Ostfeld, A., ... & Brekke, L. (2015). The future of water resources systems analysis: Toward a scientific framework for sustainable water management. Water resources research, 51(8), 6110-6124.
  8. Falkenmark, M. (2013). Growing water scarcity in agriculture: future challenge to global water security. Philosophical Transactions of the Royal Society A: Mathematical, Physical and Engineering Sciences, 371(2002), 1-14. Doi;10.1098/rsta.2012.0410
  9. Gholami, M., & Ali Beigi, A.H. (2014). Identification of local methods of drought management Case study: Sarpol-e Zahab city. Rural Research, 5 (3), 638-611. (In Farsi)
  10. Hu, X., Xiong, Jin Li, Y., & Wang, J. (2014). Integrated water resources management and water users' associations in the arid region of northwest China: A case study of farmers' perceptions. Journal of Environmental Management, 145 (2014) 162-169.
  11. Jamshidi, O. (2018). Evaluating the effects of climate change on wheat production in Hamadan province and designing mechanisms to reduce farmers' vulnerability. PhD Thesis, Department of Agricultural Management and Development. University of Tehran (In Farsi).
  12. Kousari, M. R., Ekhtesasi, M. R., & Malekinezhad, H. (2017). Investigation of long-term drought trend in semi-arid, arid and hyper-arid regions of the world. Desert Management, 8, 36-53. (In Farsi).
  13. Layani, G., Bakhshoodeh, M., & Zibaei, M. (2020). A System Dynamics Approach for Evaluating the Impacts of Water Demand Management Policies in Kheirabad River Basin. Iranian Journal of Agricultural Economics and Development Research, 51(2), 195-216 (In Farsi).
  14. Madani, K. (2014). Water management in Iran: what is causing the looming crisis? Journal of environmental studies and sciences, 4(4), 315-328.
  15. Mertz, O., Mbow, C., Reenberg, A., Genesio, L., Lambin, E. F., D'haen, S., ... & Sandholt, I. (2011). Adaptation strategies and climate vulnerability in the Sudano‐Sahelian region of West Africa. Atmospheric Science Letters, 12(1), 104-108.
  16. Nchuchuwe, F. F., & Adejuwon, K. D. (2012). The challenges of agriculture and rural development in Africa: the case of Nigeria. International Journal of Academic Research in Progressive Education and Development, 1(3), 45-61.
  17. Ommani, A.R., Chizari, M., Salmanzadeh, C., & FarjAllah Hossaini, S.J. )2009(. Predicting adoption behavior of farmers regarding on-farm sustainable water resources management (SWRM): comparison of models. Journal of Sustainable Agriculture, 33(2), 595-616.
  18. Panahi, F; Malek Mohammadi, A. & Chizari, M. )2013(. Effects of Agricultural Water Resources Management on Livelihood Poverty Alleviation in Rural Areas of Iran. Quarterly Journal of Rural and Development, 16 (4): 1-17. (In Farsi)
  19. Razzaghi, F., & Mirtorabi, M. S. (2020). Modeling the Optimal Use of New Technologies for Water Conservation among Farmers. Iranian Journal of Agricultural Economics and Development Research, 51(4), 699-714. (In Farsi)
  20. Savari, M. (2016). Analysis of livelihood sustainability of small-scale farmers in drought conditions in Kurdistan province. Ph.D. Thesis. Agricultural Management and Development Group. University of Tehran. (In Farsi)
  21. Smidt, S. J., Haacker, E. M., Kendall, A. D., Deines, J. M., Pei, L., Cotterman, K. A., ... & Hyndman, D. W. (2016). Complex water management in modern agriculture: Trends in the water-energy-food nexus over the High Plains Aquifer. Science of the Total Environment, 566, 988-1001.
  22. Wescoat, J,J., (2015). Water Reassures and Sustainable Water Management. International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences, 437-442. doi;10.1016/B978-0-08-097086-8.91075-4
  23. Yaqubi, J. Hamidi, K. & Masoumi, L. (2016). Assessing the attitude of farmers in Zanjanrood watershed towards drought and its management. Agricultural Extension and Education Research, 4, 13-18. (in Farsi)
  24. Yazd Governor's Office. (2019). Province TV. Available at https://ostanyazd.ir/(in Farsi).
  25. Zarafshani, K., Sharafi, L., Azadi, H., & Van Passel, S. (2016). Vulnerability assessment models to drought: toward a conceptual framework. Sustainability, 8(6), 588-602
  26. Zhao, Z. Y., Zuo, J., & Zillante, G. (2017). Transformation of water resource management: a case study of the South-to-North Water Diversion project. Journal of cleaner production, 163, 136-145
تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران
دوره 52، شماره 4
دی 1400
صفحه 837-849

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار