عوامل تعیین کننده درآمد غیرکشاورزی خانوارهای روستایی نیشابور: کاربرد الگوی توبیت چند سطحی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه اقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

2 استاد گروه اقتصادکشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

3 استاد، گروه اقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد. مشهد، ایران

4 استاد گروه اقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد ، ایران

چکیده

امروزه درآمدهای بخش غیرکشاورزی روستایی منبع مهمی برای کشاورزان و سایر خانوارهای روستایی به وِیژه خانوارهای فاقد زمین کشاورزی است. در این راستا، مطالعه حاضر ساختار درآمدی خانوارهای روستایی شهرستان نیشابور و عوامل موثر بر آن را مورد توجه قرار داده است. داده‌ها از طریق تکمیل پرسشنامه و روش نمونه‌گیری طبقه‌ای چند مرحله‌ای از 380 خانوار روستایی شهرستان مذکور طی ماه‌های شهریور تا بهمن 1396 به دست آمده و از الگوی توبیت دوسطحی برای تحلیل عوامل موثر بر درآمد استفاده شده است. نتایج نشان می‌دهد، 16/51 درصد از میانگین درآمد سالانه (19/21 میلیون تومان) یک خانوار روستایی شهرستان نیشابور در سال 96-1395 از بخش کشاورزی ( زراعت، باغ و دام) و 83/48 درصد نیز از بخش غیرکشاورزی( خود اشتغالی، مزدبگیری، مستمری، سود سپرده، اجاره و یارانه) به دست آمده است. نتایج برآورد الگوی توبیت دو سطحی برای هر یک از منابع درآمدی نشان می‌دهد، عامل روستا بر نوسان درآمد از بخش زراعت، باغ، دام و خود اشتغالی غیرکشاورزی اثر‌گذار و بر درآمد از مزدبگیری غیرکشاورزی موثر نبوده است. همچنین، نتایج نشان داد تحصیلات بالاتر سرپرست خانوار تنها بر درآمد از مزدبگیری غیرکشاورزی و دسترسی به اعتبارات تنها بر درآمد از خود اشتغالی غیرکشاورزی اثرگذار بوده است. نکته قابل توجه این‌که افزایش تعداد شاغلان خانوار اگر چنان‌چه در بخش خود اشتغالی غیرکشاورزی مشغول شده باشند درآمد سالانه بیشتری نسبت به همه گروه‌های درآمد برای خانوار روستایی به همراه داشته است. با توجه به نتایج حاصل شده، پیشنهاد سیاستی این مطالعه تسهیل ایجاد کسب و کارهای غیرکشاورزی از طریق بهبود شرایط دسترسی به اعتبارات و افزایش آموزش‌های فنی و حرفه‌ای و دوره‌های مهارت‌آمورزی در مناطق روستایی است.

کلیدواژه‌ها


  1. Abdulmalek, M., & Usami, K. (2009). Determinants of Non-farm Income Diversification in Developed Villages of Bangladesh. American Journal of Economics and Business Administration, 1(2), 141-149.
  2. Adato, M., & Meinzen-Dick, R. (2002). Assessing the impact of agricultural research on poverty using the sustainable livelihoods framework. Environment and Production Technology Division. Discussion Paper 89. Washington, DC: International Food Policy Research Institute.
  3. Amemiya, T. (1984). Tobit models: A survey. Journal of Econometrics(24), 3-61.
  4. Anang, B. T., & Yeboah, R. W. N. (2019). Determinants of Off-Farm Income among Smallholder Rice Farmers in Northern Ghana: Application of a Double-Hurdle Model. Advances in Agriculture, 2019, 1-7. doi:10.1155/2019/7246176
  5. Asfaw, A., Simane, B., Hassen, A., & Bantider, A. (2017). Determinants of non-farm livelihood diversification: evidence from rainfed-dependent smallholder farmers in northcentral Ethiopia (Woleka sub-basin). Development Studies Research, 4(1), 22-36. doi:10.1080/21665095.2017.1413411
  6. Barrett, C., Reardon, T. A., & Wedd, P. (2001). Nonfarm income diversification and household livelihood strategies in rural Africa: concepts, dynamics and policy implications. Food Policy, 26(4), 315-331. doi:https://doi.org/10.1016/S0306-9192(01)00014-8
  7. Davis, B., Giuseppe, D. S., & Zezza, A. (2017). Are African households (not) leaving agriculture? Patterns of households' income sources in rural Sub-Saharan Africa. Food Policy, 67, 153-174. doi:10.1016/j.foodpol.2016.09.018
  8. Demie, A., & Zeray, N. (2016). Determinants of participation and earnings in the rural nonfarm economy in Eastern Ethiopia. African Journal of Rural Development, 1(1), 61-74.
  9. Ghasempouri, H. (2012). Investigating the role of non-farm income on rural poverty reduction in Delfan County, Lorestan Province. M.S. thesis, Faculty of Agriculture and Natural Resources, Razi University.

10. Goldstein, H. (1995). Multilevel statistical models. London, Edvard Arnold.

11. Haggblade, S., & Hazell, P. (2005). The rural nonfarm economy: Pathway out of poverty or pathway in? paper prepared for the 1FPRI/ODI/Imperial College research workshop on the future of small farms, Withersdane Conference Centre, Wye,Kent, UK, June 26-29.

12. Haggblade, S., Hazell, P., & Reardon, T. (2009). transforming the rural nonfarm economy : Opportunities and threats in the developing world. International food policy research institute (IFPRI)(58), 1-3.

13. Haggblade, S., Hazell, P., & Reardon, T. (2010). The Rural Non-farm Economy: Prospects for Growth and Poverty Reduction. World Development, 38(10), 1429-1441. doi:10.1016/j.worlddev.2009.06.008

14. Hox, J. (2002). Multilevel analysis: Techniques and applications. Lawrence Erlbaum Associates, Publishers Mahwah, New Jersey. London.

15. Kanwal, N., Khan, M. A., & Zheng, Z. (2016). Analyzing the Determinants of Non-farm Income Diversification of Farm Households in Peshawar District of Pakistan. Timisoara Journal of Economics and Business, 9(1), 33-48. doi:10.1515/tjeb-2016-0003

16. Mirakzadeh, A. A., Khaledi, F., Rigi karami, Z., & Alahveisi, M. E. (2017). Analysis of effective factors and barriers to development of non-farm activities with emphasis on home businesses :(Case study of Qouri Qaleh village). Iranian Journal of Agricultural Economics and Development Research, 48(3), 533-547. doi:10.22059/IJAEDR.2017.63993

17. Mortimore, M., & Adams, W. M. (1999). Working the Sahel: environment and society in northern Nigeria. . London: Routledge.

18. Naderi, A. (2002). Multilevel modeling and its applications in economics

19. Conference on Introduction and Application of Dynamic and Computational Nonlinear Models in Economics, Faculty of Economics, Allameh Tabatabai University

20. Odoh, N. E., & Nwibo, S. U. (2017). Socio-economic determinants of rural non-farm

21. households income diversification in southeast Nigeria. International Research Journal of Finance and Economics(164), 116-128.

22. Piergentili, P., Simon, G., Paccagnella, O., Grassetti, L., Rizzi, L., & Samani, F. (2015). Risk-Adjusted Models of Costs Referable to General Practitioners Based on Administrative Databases in the Friuli Venezia Giulia Region in Northern Italy. Archives of Community Medicine and Public Health, 1(1), 012-021. doi:10.17352/2455-5479.000004

23. Rahbari, M., Shafie Sabet, N., & Rezaie, Z. (2017). Analysis of Factors Affecting the Non-Agricultural Economy and its Impacts on the Sustainability of Rural Settlements. Journal of Geography and Regional Development, 1(28), 237-258. doi:10.22067/geography.v15i1.59424

24. Reardon, T., Stamoulis, K., Balisacan, A., Cruz, M. E., Berdegué, J., & Banks, B. (1998). Rural non-farm income in developing countries. The State of Food and Agriculture 1998.

25. Vasco, C., & Tamayo, G. N. (2017). Determinants of non-farm employment and non-farm earnings in Ecuador. CEPAL Review, 121, 53-67.

26. Winters, P., Davis, B., Carletto, G., Covarrubias, K., Quiñones, E. J., Zezza, A., . . . Stamoulis, K. (2009). Assets, Activities and Rural Income Generation: Evidence from a Multicountry Analysis. World Development, 37(9), 1435-1452. doi:10.1016/j.worlddev.2009.01.010

27.Yúnez-Naude, A., & Taylor, J. (2001). The Determinants of nonfarm activities and incomes of rural households in Mexico, with emphasis on education. World Development, 29(3), 561-572. doi:https://doi.org/10.1016/S0305-750X(00)00108-X