تحلیل نقش عوامل موثر بر کارایی تولید خرما در شهرستان بم: با رویکرد تحلیل پوششی داده‌ها

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکده فناوری کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه محقق اردبیلی

2 دانشجوی دانشکده اقتصاد و توسعه کشاورزی دانشگاه تهران

3 دانشیار دانشکده اقتصاد و توسعه کشاورزی، دانشگاه تهران

چکیده

شهرستان بم یکی از قطب‌های اصلی تولید خرمای مضافتی در کشور ایران می‌باشد. نظر به محدودیت عوامل تولید خرما در شهرستان بم، لازم است مدیریت بهینه‌ای بر تولید این محصول و به­کارگیری نهاده‌های تولید صورت گیرد. هدف اصلی تحقیق حاضر محاسبه کارایی‌های فنی، مقیاس، تخصیصی و اقتصادی در واحدهای کشاورزی تولیدکننده خرما در شهرستان بم با استفاده از روش تحلیل پوششی داده‌ها می‌باشد. جامعة آماری این تحقیق شامل 1240 نفر نخلداران شهرستان بم است که براساس فرمول کوکران، 142 نفر به عنوان حجم نمونه تعیین و با روش نمونه‌گیری تصادفی طبقه‌بندی شده انتخاب شدند. ابزار جمع­آوری داده­ها پرسشنامه بوده که به صورت باز – پاسخ طراحی و اعتبار صوری و محتوایی آن، توسط استادان و متخصصان ذی‌ربط تأیید شد. نتایج تحقیق نشان داد که میانگین کارایی‌های فنی، مقیاس، تخصیصی و اقتصادی به ترتیب برابر 15/61، 2/66، 14/46 و 22/28 درصد می‌باشد. از سوی دیگر، بررسی کثرت مصرف نهاده‌های مصرفی بیانگر این امر بوده که همه نهاده‌های تولیدی بیشتر از مقدار بهینه استفاده شده‌اند و بیشترین اختلاف مصرف به ترتیب در نهاده‌های کود حیوانی، کود شیمیایی، استفاده از ماشین‌آلات و آب است. تحلیل اقتصادسنجی انجام شده بر پایه رگرسیون توبیت مبین این مسئله است که متغیرهای سن باغدار، میزان تحصیلات، میزان سرمایه واحدهای کشاورزی و ارتباط با مراکز ترویجی دارای اثر معنی‌دار برروی کارایی فنی واحدهای کشاورزی بوده است.  

کلیدواژه‌ها


  1. Emami Meibodi, A. (2006). Efficiency and Productivity Measurement (In Theory and Practice), (2th ed.). Tehran: Institute for Trade Studies and Research., Iran. (In Farsi).
  2. Food and Agriculture Organization. (2012). Production:Countries by commodity in FAO.  Retrieved September 18, 2013, from (http://faostat.fao.org/site/339/default.aspx).Ghasiri, K., Mehrno, H. & Jafarian Moghadam, A. (2008). Introduction to fuzzy data envelopment analysis, (2th ed.). Qazvin: Qazvin Islamic Azad University., Iran. (In Farsi).
  3. Gittinger, P. & Price, J. (1997). Economic Analysis of Agricultural Projects, (3th ed.). Tehran: Tehran University., Iran. (In Farsi).
  4. Dinani, M.M., & Akbari, A. (2006). Input Use Efficiency in Date Producing in Bam and Jiroft. Journal of Agriculture Sciences and Technology, 19(2). 228 – 236. (In Farsi).
  5. Mohammadi Mohammadi H., & Sadrolashrafi, S. M. (2006). A study of economic efficiency of production cooperatives in Qomrood Plain, using stochastic frontier and data envelopment analysis. Journal of Agriculture Sciences, 11(3). 15 – 29. (In Farsi).
  6. Mehrabi Boshrabadi, H., & Pakravan, M. (2009). Calculation efficiency and returns to scale of sunflower producers Khoy County. Journal of Economics and Agricultural Development, 23(2). 95 – 102.
  7. Mehregan, M. (2009). Quantitative models in evaluating the organizations performance (data envelopment analysis), (2th ed.). Tehran: Tehran University., Iran. (In Farsi).
  8. Hashempor, M. (2001). Treasure Dates, (3th ed.). Tehran: Publication of agricultural education., Iran. (In Farsi).
  9. Frija, A., Chebil, A., Speelman, S., Buysse, J., & Van Huylenbroeck, G. (2009). Water use and technical efficiencies in horticultural green houses in Tunisia. Agricultural Water Management, 32 (2). 1 – 8.

10. Islam, K., Backman, S., & Sumelius, J. (2011). Technical, Economic and Allocative Efficiency of Microfinance Borrowers and Non-Borrowers: Evidence from Peasant Farming in Bangladesh. European Journal of Social Sciences, 18(4). 361 – 377.

11. Johnston, J. & Dinardo, J. (1997). Econometric methods (4th ed.). New York: McGraw Hill., USA.

12. Kelly, E., Shalloo, L., Geary, U., Kinsella, A., & Wallace, M. (2012). Application of data envelopment analysis to measure technical efficiency on a sample of Irish dairy farms. Irish Journal of Agricultural and Food Research, 51(4). 63–77.

13. Madala, G.S. (1984). Limited dependent and qualitative variables in econometrics, (5th ed.). Cambridge: Cambridge University Press., England.

14. Yong, T., & Chunweki, K. (2003). A hierarchical AHP/DEA methodology for the facilities layout design problem. European Journal of Operational Research 147(2). 128-136.

15. Yuan, W.X. (2010). Irrigation Water Use Efficiency of Farmers and Its Determinants: Evidence from a Survey in North – Western China. Agricultural Sciences in China, 9(2). 1326 – 1337.

16. Rahimi Soreh, S., & Sadeghi, H. (2004). Factors affecting efficiency and economies of scale in Parametric and non-parametric approaches (Case Study: range management plans in Iran). Journal of economics research, 67(1). 259 – 291. (In Farsi).

17. Sabuhi Saboni, M., & Jamnia, A. (2008). Determine the Efficiency of Banana Farms in the Sistan and Baluchestan province. Journal of Agricultural Economics, 1(2). 135 – 146. (In Farsi).

18. Sadat Moazeni, S., & Karbasi, A. (2009). Measure of efficiency using data envelopment analysis Case Study pistachios Producers Zarand County. Journal of Agricultural Economic and Development, 16(6). 1 – 16. (In Farsi).

19. Statistic of Iran Agriculture Administration.  (2011). Production: Orchard Statistics in SIAA. Retrieved September 13, 2013, from (http://www.maj.ir/portal/Home/Default.aspx?CategoryID=117564e0-507c-4565-9659-fbabfb4acb9b).

Tajik, O., Rostami, K., & Sabuhi Saboni, M. )2011(. Estimate the technical efficiency dates growers in   Hormozgan Roodkhane br region in 2011.  Proceedings of  Scientific Conference and Festival of Iranian Dates, 2-3 September 2012.: Shahid Bahonar University, Kerman, Iran, pp 358 – 363. (In Farsi).