تحلیل وضعیت اقتصادی کشاورزان شرق حوضه رودخانه زاینده‌رود تحت شرایط خشکسالی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجو/دانشگاه تربیت مدرس

2 استاد/دانشگاه تربیت مدرس

3 استاد/دانشگاه تهران

چکیده

بخش کشاورزی بزرگ­ترین مصرف کننده منابع آبی در نواحی خشک و نیمه خشک است، لذا، محدودیت منابع آب بیشترین تأثیر را بر این بخش می­گذارد. خشکسالی به­عنوان یکی از مهم­ترین عوامل بوجود آورنده بحران آب در حوضه رودخانه زاینده­رود، تاثیر عمیقی بر بخش کشاورزی داشته است. در همین راستا، این مطالعه به ارزیابی اثرات خشکسالی بر سطح زیر کشت و سود کشاورزان در شرق حوضه زاینده­رود با استفاده از شاخص نمایه استاندارد بارش (SPI) و تحلیل هزینه فایده پرداخته (CBA) است. داده‌های مورد نیاز با استفاده از تکمیل پرسشنامه و مصاحبه رو در رو با 140 کشاورز در منطقه در سال زراعی 91-90 و سازمان هواشناسی کل کشور بدست آمد. ابتدا با استفاده از دو ایستگاه باران­سنجی اصفهان و سد چادگان طی سال­های 90-59 و شاخص SPI ، به تعیین سناریوهای اقلیمی پرداخته شده است. سپس، اثرات هر یک از سناریوهای ترسالی، نرمال و خشکسالی بر دبی، سطح زیر کشت و سود کشاورزان به­دست آمد. نتایج نشان داد که محصولات گندم، برنج و گلرنگ که وابستگی بالایی به  مصرف آب کانال دارند به ترتیب کاهش سطح زیر کشتی به میزان 68 درصد، 92 درصد و  51 درصد دارند. به­علاوه، کاهش سود این محصولات به ترتیب معادل 13858، 520 و 6103 میلیون تومان است که بایستی با افزایش بهره­وری و افزایش راندمان آبیاری با استفاده از روش­هایی مانند لوله­گذاری در مزارع که هزینه و ریسک پایین­تری نسبت به آبیاری بارانی  برای کشاورزان دارد، اثرات کاهش یابد.

کلیدواژه‌ها


  1. Araghinejad, S. (2011) An Approach for Probabilistic Hydrological Drought Forecasting. Water Resources Management 25(1), 191-200.
  2. Berrittella, M., Hoekstra, A.Y., Rehdanz, K., Roson, R. & Tol, R.S. (2007) The economic impact of restricted water supply: A computable general equilibrium analysis. Water Research 41(8), 1799-1813.
  3. Boardman, A.E., Greenberg, D.H., Vining, A.R. & Weimer, D. (2010) Cost-benefit analysis, Prentice Hall Upper Saddle River, NJ.
  4. Calatrava, J. & Garrido, A. (2005) Modelling water markets under uncertain water supply. European Review of Agricultural Economics 32(2), 119-142.
  5. Dracup, J.A., Lee, K.S. & Paulson Jr, E.G. (1980) On the definition of droughts. Water Resources Research 16(2), 297-302.
  6. Gómez, C.M., Tirado, D. & Rey‐Maquieira, J. (2004) Water exchanges versus water works: Insights from a computable general equilibrium model for the Balearic Islands. Water Resources Research 40(10).
  7. Goodman, D.J. (2000) More reservoirs or transfers? A computable general equilibrium analysis of projected water shortages in the Arkansas River Basin. Journal of Agricultural and Resource Economics, 698-713.
  8. Iglesias, E., Garrido, A. and Gómez‐Ramos, A. (2003) Evaluation of drought management in irrigated areas. Agricultural Economics 29(2), 211-229.
  9. Karamouz, M. & Nazif, S. (2012) Hydrology and Hydroclimatology: Principles and Applications, CRC Press.
  10. Lorite, I., Mateos, L., Orgaz, F. & Fereres, E. (2007) Assessing deficit irrigation strategies at the level of an irrigation district. Agricultural Water Management 91(1), 51-60.
  11. Maneta, M., Torres, M.d.O., Wallender, W., Vosti, S., Howitt, R., Rodrigues, L., Bassoi, L. and Panday, S. (2009) A spatially distributed hydroeconomic model to assess the effects of drought on land use, farm profits, and agricultural employment. Water Resources Research 45(11), W11412.
  12. McKee, T.B., Doesken, N.J. & Kleist, J. (1993) The relationship of drought frequency and duration to time scales, pp. 179-183, American Meteorological Society Boston, MA.
  13. Moghaddasi, M., Morid, S., Araghinejad, S. & Alikhani, M.A. (2010) Assessment of irrigation water allocation based on optimization and equitable water reduction approaches to reduce agricultural drought losses: the 1999 drought in the Zayandeh Rud irrigation system (Iran). Irrigation and Drainage 59(4), 377-387.
  14. Moradi, H.R., Rajabi, M. & Faragzadeh, M. (2011) Investigation of meteorological drought characteristics in Fars province, Iran. CATENA 84(1–2), 35-46.
  15. Moreira, E.E., Coelho, C.A., Paulo, A.A., Pereira, L.S. & Mexia, J.T. (2008) SPI-based drought category prediction using loglinear models. Journal of Hydrology 354(1–4), 116-130.
  16. Myronidis, D., Stathis, D., Ioannou, K. & Fotakis, D. (2012) An Integration of Statistics Temporal Methods to Track the Effect of Drought in a Shallow Mediterranean Lake. Water Resources Management 26(15), 4587-4605.
  17. Nikouei, A., Zibaei, M. and Ward, F.A. (2012) Incentives to adopt irrigation water saving measures for wetlands preservation: An integrated basin scale analysis. Journal of Hydrology. 
  18. Palmer, W.C. (1965) Meteorological drought, US Department of Commerce, Weather Bureau Washington, DC, USA.
  19. Palmer , W.C. (1968) Keeping track of crop moisture conditions, nationwide: The new crop moisture index.
  20. Paulo, A.A., Ferreira, E., Coelho, C. & Pereira, L.S. (2005) Drought class transition analysis through Markov and Loglinear models, an approach to early warning. Agricultural Water Management 77(1–3), 59-81.
  21. Prest, A.R. & Turvey, R. (1965) Cost-benefit analysis: a survey. The Economic Journal 75(300), 683-735.
  22. Quiroga, S. & Iglesias, A. (2009) A comparison of the climate risks of cereal, citrus, grapevine and olive production in Spain. Agricultural Systems 101(1), 91-100.
  23. Salami, H., Shahnooshi, N. & Thomson, K.J. (2009) The economic impacts of drought on the economy of Iran: An integration of linear programming and macroeconometric modelling approaches. Ecological Economics 68(4), 1032-1039.
  24. Shafer, B. & Dezman, L. (1982) Development of a Surface Water Supply Index (SWSI) to assess the severity of drought conditions in snowpack runoff areas, pp. 164-175.
  25. Sharma, B.R. and Minhas, P.S. (2005) Strategies for managing saline/alkali waters for sustainable agricultural production in South Asia. Agricultural Water Management 78(1–2), 136-151.
  26. Smith, M. (2000) The application of climatic data for planning and management of sustainable rainfed and irrigated crop production. Agricultural and Forest Meteorology 103(1), 99-108.
  27. Stagge, J., Tallaksen, L., Gudmundsson, L., Van Loon, A. & Stahl, K. (2013) Pan-European comparison of candidate distributions for climatological drought indices, SPI and SPEI, p. 9329.
  28. Vicente-Serrano, S.M. & López-Moreno, J.I. (2005) Hydrological response to different time scales of climatological drought: An evaluation of the Standardized Precipitation Index in a mountainous Mediterranean basin. Hydrology and Earth System Sciences 9(5), 523-533.
  29. Vicente-Serrano, S.M., González-Hidalgo, J.C., de Luis, M. & Raventós, J. (2004) Drought patterns in the Mediterranean area: The Valencia region (eastern Spain). Climate Research 26(1), 5-15.

Wilhite, D.A. & Glantz, M.H. (1985) Understanding: the drought phenomenon: the role of definitions. Water International 10(3), 111-120.