فرسودگی شغلی کارکنان سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی کاربرد مدل تقاضا، کنترل شغلی و حمایت اجتماعی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشکده کشاورزی دانشگاه بوعلی سینا، همدان

2 دانشجوی دکتری توسعة کشاورزی دانشگاه بوعلی‌سینا، همدان

چکیده

کشاورزی یکی از مهم‌ترین بخش‌های اقتصادی در استان خراسان جنوبی است که با توجه به محدودیت‌های اقلیمی در این استان، به‌منظور سیاستگذاری و برنامه‌ریزی مناسب، به تشکیلات سازمانی قدرتمند نیاز دارد. اثربخشی سازمان، مستلزم داشتن کارکنانی با انگیزه، سلامت روان و توان بالا در انجام وظایف است. پدیدة فرسودگی شغلی، عوارض نامطلوبی در سازمان ایجاد می‌کند و باید اقداماتی را برای کنترل آن انجام داد. در نخستین گام، باید فراوانی و عوامل مؤثر بر این پدیده بررسی شود. هدف اصلی پژوهش حاضر، بررسی فرسودگی شغلی کارکنان سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی با استفاده از مدل تقاضا، کنترل شغلی و حمایت اجتماعی است. جامعة آماری تحقیق شامل کارکنان سازمان جهاد کشاورزی استان خراسان جنوبی است که 122 نفر از آن‌ها از طریق فرمول کوکران به‌عنوان نمونه انتخاب شدند. این پژوهش به­روش پیمایشی انجام گرفت و روایی پرسشنامة تحقیق با استفاده از نظرهای متخصصان تأیید شد. ضریب آلفای کرونباخ نیز در این مطالعه برای تقاضاهای شغلی 74/0، کنترل شغلی 82/0، حمایت همکار 77/0، حمایت مدیر 80/0 و فرسودگی شغلی 78/0 به‌دست آمد. نتایج مطالعه نشان می­دهد تقاضا و کنترل شغلی و همچنین حمایت اجتماعی، با فرسودگی شغلی رابطة معنی‌داری دارد. نتایج آزمون رگرسیون سلسله‌مراتبی نیز نشان می‌دهد کنترل شغلی و حمایت اجتماعی، آثار تقاضاهای شغلی را تعدیل نمی‌کند. همچنین، تقاضای شغلی و سابقة کاری، 4/30 درصد تغییرات فرسودگی شغلی را تبیین می‌کند. در پایان، پیشنهاد می‌شود با ایجاد ساختارها و شبکه‌های اجتماعی و تعامل بیشتر مدیر با کارکنان و همچنین تعریف سازوکارهای مناسب در راستای دادن کنترل شغلی به کارکنان اقدام شود تا پدیدة فرسودگی شغلی نیز کاهش یابد.

کلیدواژه‌ها


Adibi, Z., Golparvar, M.,& Mosahebi, M.R. (2011).The moderating role of job control in relations between overload, ambiguity and role conflict with positive and negative behavioral outcomes.Knowledge & Research in Applied Psychology,12(1);54-65. (In Farsi)

Aguiar, O., Fonseca, J., & Valente, J. (2010). Test-retest reliability of the Swedish Demand-Control-Support Questionnaire among industrial restaurant workers in the state of Rio de Janeiro, Brazil. Revista Brasileira de Epidemiologia, 13(2), 1–10.

Arefi, M.,Ghahramani, M., & Taheri, M. (2010). Evaluation of burnout and its relationship with the faculty of ShahidBeheshti University of Selected Demographic Variables. Counseling Research & Developments, 9 (36), 93-110. (In Farsi)
Azizi, L., Feyzabadi, Z., & Salehi, M. (2008). Exploratory and confirmatory factor analysis of the Maslach burnout inventory among Tehran universities employees. Psychological studies, 4(3), 73-92. (In Farsi)
Babakas, E., Yavas, U., & Ashill, N.J. (2009). The role of customer orientation as a moderator of the job demand- burnout-performance relationship: A surface-level trait perspective. Journal of Retailing, 85(4), 480-492.
Barak, M. E. M., Findler, L., & Wind, L. H. (2003). Cross-cultural aspects of diversity and well being in the workplace: An international perspective. Journal of Social Work Research and Evaluation, 4(2), 145-169.
Brouwers, A., Tomic, W., & Boluijt. (2011). Job demands, job control, social support and self-efficacy beliefs as determinants of burnout among physical education teachers. Europe’s Journal of Psychology, 7(1), 17-39.
Center of statistic of iran, (2010), Annul report. (In Farsi)
Chambel, M. J., & Curral, L. (2005). Stress in academic life: Work characteristics as predictors of student well-being and performance. Applied Psychology: An International Review, 54(1), 135-147.
Chay, Y. (1993). Social support, individual differences and well-being: A study of small business entrepreneurs and employees. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 66(4), 285-302.
Cohen, S., & Wills, T. A. (1985). Stress, social support, and the buffering hypothesis. Psychological Bulletin, 98,310–350.
Demerouti, E., Bakker, A. B., Vardakou, I., & Kantas, A. (2003).The convergent validity of two burnout instruments: A multitrait-multimethood analysis. European Journal of Psychological Assessment, 18, 296-307.
Dollard M.F., Tuckey M.R., & Dorman, C. (2012). Psychosocial safety climate moderates the job demand–resource interaction in predicting workgroup distress. Accident Analysis and Prevention, 45,694-704.
Dorman, J. (2003). Test a model for teacher burnout. Australian Journal of Educational & Developmental Psychology, 3, 35-47.
Farahbakhsh, S. (2011). The relationship of job burnout and occupational factors in managers of governmental organizations in Lorestan province, Iran. journal of research in behavioral sciences, 9 (1),56-62. (In Farsi)
Fernet, C., Guay, F., & Senecal. C. (2004). Adjusting to job demands: The role of work self- determination and job control in environments, physical fitness, and employee well-being. Journal of Vocational Behavior, 65, 39–56.
Ganster, D.C., & Fusilier, M.R. (1989). Control in the Work Place. International Review of Industrial and Organizational Psychology, 235-280.
Ghahramani, M., Arastehnazar, Z,. & Meemar, M.A. (2011). Effect of locus control on burnout in instructors of Iranian governments' literal movement. Quarterly Journal of Career &Organizational Counseling, 3 (8), 69-84. (In Farsi)
Hee yom, Y. (2013). Analysis of Burnout and Job Satisfaction among Nurses Based on the Job Demand-Resource Model. Journal of Korean Academy of Nursing, 43(1), 114-122.
Huda, B., Rusli, B., Naing, L., Tengku, M., Winn, T., & Rampal, K. (2004). A Study of Job Strain and Dissatisfaction among Lecturers in the School of Medical Sciences University Saints Malaysia. Southeast. Asian Journal Tropical Medicine and Public Health, 35(1), 210-218.
Idris, M. A., Dollard, M. F., & Winefield, A. H. (2010). Lay theory explanations of occupational stress: the Malaysian context. Cross Cultural Management: An International Journal, 17(2), 135-153.
Jahanbakhsh Ganjeh, S., Oraizi, HR., Nouri, A., & Molavi, H. (2010). The relationship of employees' job control with job stress and subjective well–being. Journal of Isfahan Medical School, 27(103), 840-850. (In Farsi)
Karasek, R. (1985). Job content questionnaire and user's guide. Lowell: University of Massachusetts.
Karimi, A. (2006). Investigation of effective factor on burnout in Shiraz’ teachers. Ms dissertation. Allameh tabataba’I university. (In Farsi)
Leiter, M.P., & Maslach, C. (2001). Burnout and Quality in speed up world. Journal for Quality & Participation, 24(2), 48-57.
Lewig, K.A., Xanthopoulou, D., Bakker, A.B., Dollard, M.F., & Metzer, J.C. (2007). Burnout and connectedness among Australia volunteers: A test of the Job Demands-Resources model. Journal of Vocational Behavior, 71, 429-445.
Marshall, N.L., Barnett, R.C., & Sayer, A. (1997). The changing workforce, job stress, and psychological distress. Journal of Occupational Health Psychology, 2(2), 99-107.
Martinussen, M., Richardsen, A.M., & Burke, R.J. (2007). Job demands, job resources, and burnout among police officers. Journal of Criminal Justice, 35,239 -249.
Maslach, C. (2003). Job Burnout: New Directions in Research and intervention. Current Directions in psychology science, 5, 189-192.
Nahrgang, J.D., Morgeson, F.P., & Hofmann, D.A. (2010). Safety at work: A meta-analytic investigation of the link between job demands, job resources, burnout, engagement, and safety outcomes. Journal of Applied Psychology, 96(1), 71-94.
Pinto, J., Dawood, S., & Pinto, M.B. (2013). Project management and burnout: Implications of the Demand–Control–Support model on project-based work. International Journal of Project Management,In Press, Corrected Proof, Available online 22 October 2013.
Pomaki, G., & Anagnostopoulou, T. (2003). A test and extension of the demand/control/social support model: Prediction of wellness/health outcomes in Greek teachers. Psychology and Health, 18(4), 537-550.
Rasku, A., & Kinnunen, U. (2003). Job conditions and wellness among Finnish upper secondary school teachers. Psychology and Health, 18(4), 441-456.
Sarmad, Z. (2000).Moderator and Mediator Variables: Conceptual and Strategic Distinctions. Journal of Psychological Research, 5(3, 4), 63-84. (In Farsi)
Snyder, L., Krauss, DA., Chen, P., Finlinson, S., & Yueng-HH. (2008). ccupational safety: Application of the job demand–control-support model. Accident Analysis and Prevention, 40, 1713-1723.
Spector, P.E., & Wimalasiri, J. (1986). A cross-cultural comparison of job satisfaction dimensions in the United States and Singapore. International Review of Applied Psychology, 35, 147-158.
Yperen, N. W. V., & Hagedoorn, M. (2003). Do high job demands increase intrinsic motivation or fatigue or both? The role of job control and job social support. Academy of Management Journal, 48(3), 339-348.
Zaph, D., Dormann, C., & Frese, M. (1996). Longitudinal Studies in Organizational Stress Research: A Review of the Literature with Reference to Methodological Issues. Journal of Occupational Health Psychology, 2,145-169.