تحلیل ادراک کشاورزان نسبت به راهکارهای مدیریت خشکسالی در واحدهای بهره‌برداری کشاورزی کوچک‌مقیاس: مورد مطالعه استان اصفهان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه مدیریت و توسعه کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تهران، کرج، ایران

2 گروه توسعه کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه پیام نور، ایران

3 گروه توسعه کشاورزی دانشگاه بو علی سینا همدان، ایران

4 دکتری ترویج کشاورزی،مربی و مدرس تسهیل گری اجتماعی، اصفهان، ایران

چکیده

تحقیق­حاضر با­ هدف تحلیل ادراک کشاورزان نسبت به راهکار‌های مدیریت­ خشکسالی در واحدهای بهره‌برداری کوچک‌مقیاس انجام شده است. جامعه آماری شامل کلیه کشاورزان کوچک­مقیاس استان اصفهان بودند (166030 نفر) که تحت شرایط خشکسالی قرار داشتند. با استفاده از جدول مورگان حجم نمونه 394 نفر تعیین شد و به روش نمونه‌گیری دو مرحله­ای یعنی طبقه‌ای با انتساب متناسب و تصادفی ساده نمونه­ها انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده‌ها، پرسشنامه محقق‌ساخته بوده است. نتایج نشان داد که مهم‌ترین راهکارهای بکارگرفته شده توسط کشاورزان برای مدیریت­خشکسالی به ترتیب اولویت «افزایش­اطلاعات در مورد خشکسالی و راه‌های مقابله با آن»، «مدیریت بهتر آب کشاورزی»، «آبیاری در زمان مناسب»، «کاشت گیاهان بادشکن در اطراف مزرعه مانند صنوبر» و «مهاجرت فصلی به مناطق اطراف برای کسب درآمد» بودند. به‌منظور دسته‌بندی این راهکارها از تحلیل­ عاملی استفاده شد و در مجموع 5 عامل: راهکار مدیریت آبیاری و حفظ رطوبت؛ راهکار مدیریت مناسب عملیات زراعی؛ راهکار بهینه‌سازی اقتصاد خانوار؛ راهبرد تقویت ارتباطات و اطلاعات و راهکار بازنگری و تعدیل فعالیت‌های اجتماعی استخراج و نام‌گذاری شدند و عامل‌های مستخرج در مجموع 852/52 درصد از تغییرات واریانس­کل را تبیین کردند. در پایان براساس یافته‌های تحقیق، پیشنهادهایی برای افزایش توان سازگاری با تغییراقلیم و خشکسالی توسط کشاورزان کوچک­مقیاس ارائه شد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


Extended Abstract

Objectives

Drought and water scarcity are considered great threats to the farmer's life. In rural areas, where the livelihood of most people is agriculture and the main input in agricultural activities is water, drought has negative consequences such as the destruction of the rural economy. It reduces villager’s resilience and ultimately ends to the destruction of the quality of rural life. Without appropriate management, drought conditions lead to many negative socio-economic consequences. Therefore, adopting appropriate management practices to increase drought adaptive capacity of farmers to reduce related socio-economic problems is inevitable. Out of different categories of farming systems, small-scale units are more susceptible to drought and need to enhance their resilience. Esfahan is one of the provinces across the country that has experienced severe drought condition. Therefore, the present study aimed to assess the level of farmer’ drought management ability in small-scale farming units to cope with drought negative consequences in Isfahan province as perceived by farmers.

 

Methods

The statistical population of the study included all small-scale farmers in Isfahan province (N=166030) who have been exposed to drought conditions. Using Morgan-Kerjeci table, the sample size was determined as equal to 394 farmers and a two-stages sampling technique i.e. stratified and simple random sampling methods was applied to reach the respondents for the data collection through interview. The main tool for data collection was a researcher-made questionnaire whose validity and reliability were confirmed.

 

Results

 The results showed that the most important management practices applied by farmers to adapt to drought are "enhancing information about drought and ways to deal with it", "better management of agricultural water" and "timely irrigation", "planting windbreaks plants like poplar around the fields” and "seasonal migration to the neighboring areas for income." To categorize the drought management practices, factor analysis was used and a total of five factors was identified viz., irrigation management and moisture conservation; proper management of agricultural operations; household economy’s optimization; strengthening communication and information and revisiting and adjusting social affairs. The extracted factors explained 52.852% of the variance changes, and in the end, based on the research findings, suggestions were made to increase farmers’ ability to mitigate drought and climate change negative consequences.

 

Discussion

 As per the findings some recommendations are advised to enhance the managerial ability of small-scale farmers to better manage the drought conditions. Farmers need to better exploit precipitations, improve water transfer canals, use low tillage methods for preserving soil moisture and adopt pressurized irrigation techniques. Moreover, they have to get involved in water policy formulation and get supported by farming conservation technologies. Apart from water management, farmers should be trained on good crop farming management practices at the farm level. For example, they should take the following technologies into account: using drought-resistant crops, diversifying cropping patterns, better waste management, adopting agroforestry operations like windbreak plant cultivation, and revitalizing indigenous knowledge. To improve a farmer’s managerial ability for drought control, their income source should be diversified. Non-farming activities have the potential to lower migration and enhance employment opportunities. With better economic power, farmers can cope with drought severe side effects. In addition, with better digital literacy and access to information technology, farmers will be able to get workable knowledge and experience from other farmers under drought conditions. Community development is also a means to enhance farmers’ capability in small scale farms to actively control the severity of drought consequences on their life.

اداره کل هواشناسی استان اصفهان (1399). گزارش تحلیلی خشکسالی در استان اصفهان. موجود در وب سایت: http://esfahanmet.ir
اربونی، زهرا؛ محمدی یگانه، بهروز؛ عینالی، جمشید؛ فراهانی، حسین؛ چراغی، مهدی (1401). تحلیل و رتبه بندی راهکارهای معیشتی مقابله روستائیان با اثرات خشکسالی مطالعه موردی: شهرستان زنجان. برنامه­ریزی منطقه­ای، 12 (48)، 236-221.
اصولی، نوشین؛ طالشی، کاظم (1399). بررسی میزان انجام راهکارهای مدیریت­پایدار منابع آب بخش کشاورزی استان لرستان در شرایط خشکسالی. دومین همایش ملی راهبردهای مدیریت منابع آب و چالش­های زیست محیطی، ساری، موجود در وب سایت: https://civilica.com
امیرخانی، ستاره؛ چیذری، محمد (1388). بررسی عوامل موثر در نوع مدیریت گندمکاران شهرستان ورامین در زمینه خشکسالی. مجموعه مقالات سومین کنگره ترویج و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی ایران، مشهد، ایران.
امیرخانی، ستاره؛ چیذری، محمد؛ حسینی، محمود (1391). بررسی عوامل موثر در نوع مدیریت کشاورزان در زمینه خشکسالی (مطالعه موردی گندمکاران شهرستان ورامین). تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، 43 (2)، 229-223.
بابایی فینی، ام­السلمه؛ علیجانی، بهلول (1392). تحلیل فضایی خشکسالی­های بلندمدت ایران. پژوهشهای جغرافیای طبیعی (پژوهش­های جغرافیایی)، 45 (3)، 12-1.
باقری، سیمین (1399). آشکارسازی تغییرات اقلیمی استان اصفهان. اداره تحقیقات هواشناسی کاربردی، اداره کل هواشناسی استان اصفهان. http://esfahanmet.ir/Dorsapax/Data/Sub_44/File/climate_changeC.pdf
حسینی، محمود؛ شریف زاده، ابوالقاسم؛ غلامرضایی، سعید؛ اکبری، مرتضی (1390). تبیین مولفه‌های مدیریت بحران خشکسالی در مناطق روستایی و عشایری جنوب شرق کشور. تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، 42 (2)، 197-185.
خداپرست، محمد (1396). ایران چهارمین کشور در معرض خشکسالی جهان است. موجود در وب­­ سایت زیست­­ آنلاین: https://www.zistonline.com/news/68901
خزانه­داری، لیلی؛ زابل عباسی، فاطمه؛ قندهاری، شهرزاد؛ کوهی، منصوره؛ ملبوسی، شراره (1388). دورنمایی از وضعیت خشکسالی ایران طی سی سال آینده. جغرافیا و توسعه ناحیه­ای، 7 (12)، 98-83.
خورشیدی، حمیدرضا (1401). ۹۵ درصد استان اصفهان همچنان درگیر خشکسالی است. موجود در وب سایت: https://www.irna.ir/news/
سازمان جهاد کشاورزی اصفهان (1399). سیمای کشاورزی استان. موجود در وب سایت:  http://agri-es.ir
سواری، مسلم؛ شعبانعلی فمی، حسین؛ ایروانی، هوشنگ؛ اسدی، علی (1397). تدوین راهبردهای پایدارسازی معیشت کشاورزان کوچک­مقیاس و آموزش مسیر راهبردهای معمول از گذرگاه پایداری و آسیب­پذیری در شرایط خشکسالی. آموزش محیط زیست و توسعه­پایدار، 6 (3)، 156-137.
سواری، مسلم؛ شوکتی­آمقانی، محمد (1398). شناسایی­ راهکارهای­ سازگاری­ کشاورزان کوچک­مقیاس در مقابله با خشکسالی در استان آذربایجان غربی. برنامه­ریزی فضایی (جغرافیا)، 9(4)، 42-17.
شامحمدی حیدری، زمان؛ سلطانی، جابر (1380). بررسی راهکارهای مقابله با خشکسالی و کم­آبی در منطقه سیستان. آب و فاضلاب، 1(38)، 64-54.
شرفی، لیدا؛ زرافشان، کیومرث (1393). راهبردهای مدیریت خشکسالی کشاورزان گندم‌کار در شهرستان کرمانشاه. مدیریت آب در کشاورزی، 1 (1)، 12-1.
شفیعی، بهمن؛ برقی، حمید؛ قنبری، یوسف (1398). وضعیت خشکسالی و مدیریت آن از دیدگاه کارشناسان و سرپرستان خانوارها در نواحی روستایی اسلام آباد غرب. تحقیقات جغرافیایی، 34(4)، 550-539.
شفیعی، فاطمه؛ جعفری صیادی، فاطمه؛ نوری درزیکلایی، پریسا (1399). شناسایی چالش­ها و الزامات مدیریت بهینه آب در کشاورزی (مورد مطالعه: استان مازندران). آبیاری و آب ایران، 10 (40)، 288-272.
عابدی سروستایی، احمد؛ قربانی، خلیل؛ خاکسار مقدم، گوهر (1398). بررسی روش‌های مقابله با خشکسالی توسّط کشاورزان (مطالعه موردی: شهرستان شیروان استان خراسان شمالی). فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، 8 (30)، 32-17.
عزیزی خالخیلی، طاهر؛ زمانی، غلامحسین (1392). ادراک کشاورزان نسبت به خطرپذیری (ریسک) کار کشاورزی در شرایط تغییرات­اقلیمی: مورد مطالعه شهرستان مرودشت استان فارس. علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، 9 (2)، 53-41.
غلامی، مصیب؛ علی­بیگی، امیرحسین (1393). شناسایی روش‌های بومی مدیریت خشکسالی مطالعة موردی: شهرستان سرپل ذهاب. پژوهش­های روستایی، 5 (3)، 638-611.
کابلی، نرجس؛ پزشکی­راد، غلامرضا؛ شعبانعلی­فمی، حسین (1391). تحلیل عاملی نگرش کارشناسان نسبت به راهکارهای مقابله با خشکسالی (استان البرز). پژوهش­های ترویج و آموزش کشاورزی، 5، 44-33.
محمودان، سعید؛ کامکار، بهنام؛ عبدی، امید؛ باقرانی، ناصر (1396). مقایسه عملکرد گندم در سامانه‌های زراعی تحت مدیریت رایج و پیشرفته با استفاده ازGIS. تولید گیاهان زراعی،10(2)، 198-178.
موحدی، رضا؛ طالبی، بهاره؛ هدایتی نیا، سعید (1397). راهکارهای مدیریت منابع آب در بخش کشاورزی ایران. همایش ملی راهبردهای مدیریت منابع آب و چالش­های زیست­محیطی، ساری، ایران. موجود در وب سایت:  https://civilica.com/doc/790162
نظری، ابوذر؛ نجفی­کانی، علی­اکبر (1396). بررسی راهکارهای بومی مدیریت مخاطرات­طبیعی فعالیت­های زراعی­­ روستایی باتاکید بر (سرمازدگی، سیل و خشکسالی) مطالعه موردی: شهرستان رازوجرگلان. مطالعات کاربردی در علوم مدیریت و توسعه، 2 (3)،50-39.
Refrences
Alam. G.M., Alam, K., Mushtaq, S. (2016). Influence of institutional access and social capital on adaptation decision: Empirical evidence from hazard-prone rural households in Bangladesh, Ecological Economics, 130, 243-251.
Abedi Sarvestai, A., Ghorbani, Kh. & Khaksar Moghaddam, g. (2019). A study of drought management methods among farmers: A case study of Shirvan city in North Khorasan province. Quarterly Journal of Geography and Environmental Studies, 8(30), 32-17. (In persion).
Amirkhani, S & Chizari, M. (2009). Investigating the effective factors in the type of management of wheat farmers in Varamin city in the field of drought. Proceedings of the Third Iranian Congress for the Promotion and Education of Agriculture and Natural Resources, Mashhad, Iran. (In persion).
Amirkhani, S., Chizari, M. and Hosseini, S.M. (2012). Investigating the effective factors in the type of farmers' management in the field of drought (Case study of wheat farmers in Varamin city). Iranian Journal of Agricultural Economics and Development Research, 2-43(2), 229-223. (In persion).
Arboni, Z., Mohammadi Yeganeh, B., Einali, J., Farahani, H. and Cheraghi, M. (2022). Analysis and ranking of livelihood strategies for villagers to deal with the effects of drought Case study: Zanjan city. Journal of Regional Planning, 12(48), 221-236. (In persion).
Arunrat, N., Wang, C., Pumijumnong, N., Sereenonchai, S., Cai, W. (2017). Farmers' intention and decision to adapt to climate change: A case study in the Yom and Nan basins, Phichit province of Thailand, Journal of Cleaner Production, 143, 672-685.
Azizi Khalkheili, T., & Zamani, Gh. (2013). Farmers' perceptions of the risk of agricultural work in the conditions of climate change studied in Marvdasht city of Fars province, Iranian Journal of Agricultural Extension and Education, 9 (­2), 41-53. (In persion).
Babaee Fini, O., & Alijani, B. (2013). Spatial Analysis of Long Duration Droughts in Iran. Physical Geography Research Quarterly, 45(3), 1-12. https://www.sid.ir/en/journal/ViewPaper.aspx?id=410179.
Bagheri, S. (2020). Detection of climate change in Isfahan province. http://esfahanmet.ir/Dorsapax/Data/Sub_44/File/climate_changeC.pdf. (In persion).
Campbell, D., Barker, D., McGeregor, D. (2011). Dealing with Drought: Small Farmers and Environmental Hazards in Southern St. Elizabeth, Jamaica. Applied Geography, 31 (1), 146-158.
De Boer, C., Vinke-de Kruijf, J., Özerol, G., Bressers, H. (2017). Water governance, policy and knowledge transfer: International studies in contextual water management, 295 (Second Ed.) (Earthscan studies in water resource management).
Elfaigh AHI. (2015). Strategies to reduce drought vulnerability with special emphasis on coping strategies of the poor: Sub –Saharan Semi - arid area western Sudan. Sudan: University of Khartoum.
Folkman, S. (2018). Personal control and coping processes: A theoretical analysis. Journal of Personality and Social Psychology. 46(4), 839-852.
Gholami, M., Ali Beigi, A.H. (2014). Identification of local methods of drought management. Case study: Sarpol-e Zahab city. Journal of Rural Research, 5(3), 638-611. (In persion).
Haden, V.R., Niles, M.T., Lubell, M., Perlman, J., & Jackson, L.E. (2012). Global and local concerns: What attitudes and beliefs motivate farmers to mitigate and adapt to climate change? 7(12), 52-82.
Hosseini, S. M., Sharifzadeh, A., Gholamrezaei, S & Akbari, Morteza. (2011). Explaining the components of drought crisis management in rural and nomadic areas in the east of the country. Iranian Journal of Agricultural Economics and Development Research, 2-42(2), 185-197. (In persion).
Isfahan Meteorological Department. (2020). Analytical report of drought in Isfahan province. http://esfahanmet.ir. (In persion).
IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change). (2007). Climate Change 2007: Impacts, adaptation and vulnerability: Contribution of Working Group II to the fourth assessment report of the Intergovernmental Panel on Climate Change (Vol. 4): Cambridge University Press.
Isfahan Agricultural Jihad Organization, Agricultural TV of the province. (2019). Available at http://agri-es.ir. (In persion).
Islam, A. R. M. T & Nhemachena, H. (2017). Spatiotemporal analysis the precipitation extremes affecting rice yield in Jiangsu province, southeast China. International Journal of Biometeorology. https://doi.org/10.1007/s00484-017-1372-7.
Kaboli, N., Pezeshkirad, Q.R., Shabanalifami, H. (2012). Factor analysis of experts' attitudes toward confronting agricultural drought solutions in Alborz Province, Agricultural Extension and Education Researches, 5, 33-44.  (In persion).
khazanehdari, L., Abbasi, F., Kandahari, Sh., Koohi, M., Malbousi, Sh. (2009). Outlook for the drought situation in Iran over the next thirty years. Journal of Geography and Regional Development, 7 (12), 83-98. (In persion).
khoda parast, m. (2017). Iran is the fourth most exposed country in the world to drought. https://www.zistonline.com/news/68901. (In persion).
Khorshidi, H. (2022). 95% of Isfahan is affected by long-term drought. Available at: http://www.irna.ir. (In persion).
Mahmoudan, S., Kamkar, b., Abdi, A., & Bagherani, N. (2018). Comparison of wheat yield in conventional and advanced crop management systems using GIS, Journal of Crop Production, 10(2), 175-198. (In persion).
Movahedi, R., Talebi, B & Hedayati Nia, S. (2018). Collection of articles on water resources management strategies in the agricultural sector of Iran. National Conference on Water Resources Management Strategies and Environmental Challenges, Sari, https://civilica.com/doc/790162. (In persion).
Mengistu, D. K. (2011). Farmers' perception and knowledge of climate change and their coping strategies to the related hazards: Case study from Adiha, central Tigray, Ethiopia. Agricultural Sciences, 2 (2), 138-145
Nazari, A., Najafi Kani, A. (2018). A Study of Indigenous Strategies for Managing the Natural Hazards of Rural Crop Activities with Emphasis on (Frost, Flood and Drought) Case Study: Razujar Golan County, Bimonthly of Applied Studies in Management and Development Sciences, 2(3), 39-50. (In persion).
Osuli, N & Taleshi, K. (2020). Investigating the extent of sustainable water resources management strategies in the agricultural sector of Lorestan province in drought conditions. Proceedings of the Second National Conference on Water Resources Management Strategies and Environmental Challenges, Sari, https://civilica.com/doc/1158557. (In persion).
Pradhan, N.S., Sijapati, S., & Bajracharya, S.R. (2015). Farmers' responses to climate change impact on water availability: insights from the Indrawati Basin in Nepal. International Journal of Water Resources Development, 31(2), 269-283.
Savari, M., and Shokati Amghani, M. (2019). Identifying adaptation strategies for small-scale farmers in the face of drought, Journal of Geographical Spatial Planning 9(4), 141-166. (In persion).
Savari, M., ShabanAliFami, H., Irvani, H., & Asadi, Ali. (2018). Developing livelihood stabilization strategies for small-scale farmers and teaching the path of common strategies through drought sustainability and vulnerability in drought conditions, Quarterly Journal of Environmental Education and Sustainable Development, 6 (­3), 137-156. (In persion).
Shafiee, F., Jafari Sayadi, F., Nouri Darziklaei, p. (2020). Identifying the Challenges and Requirements of Optimal Water Management in Agriculture (Case Study: Mazandaran Province). Iranian Journal of Irrigation and Water Engineering, 10(40), 288-272. (In persion).
Shamhamdi Heidari, Z., Soltani, J. (2001). Investigating the strategies to deal with drought and water shortage in Sistan region. Journal of Water and Wastewater, 1(38), 64-54. (In persion).
Sharafi, L & Zarafshan, K. (2014). Drought management strategies of wheat farmers in Kermanshah. Journal of Water Management in Agriculture, 1(1), 12-1. (In persion).
Shafiee, b., Barghi, H., Ghanbari, Y. (2019). Drought situation and its management from the perspective of experts and heads of households in rural areas of West Islamabad. Journal of Geographical Research Quarterly, 34(4), 550-539. (In persion).
Singh, R.K., Zander, K.K., Kumar, S., Singh, A., Sheoran, P., Kumar, A., Padung, E. (2017). Perceptions of climate variability and livelihood adaptations relating to gender and wealth among the Adi community of the Eastern Indian Himalayas. Applied geography, 86, 41-52.
Storeng, K.T., Drabo, S., Filippi, V. (2013). Too poor to live? A case study of vulnerability and maternal mortality in Burkina Faso, Global health promotion, 20 (1), 562.
Vento JPh, Reddy VR, Umapathy, D. (2010). Coping with drought in irrigated south India: Farmers’ adjustments in Nagarjuna Sagar. Agricultural Water Management, 97(10),1434-1442.
Werkheiser I, Piso Z. (2015). People work to sustain systems: a framework for understanding sustainability. J Water Resour Plan Manag, 141(12), A4015002. doi:10.1061/(ASCE)WR.1943-5452.0000526