پیامدهای واگذاری مدیریت بهره‌برداری و نگهداری شبکه آبیاری دشت سیستان بر پایه تئوری سیستم خاکستری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 ، استادیار اقتصاد کشاورزی واحد تحقیقات اقتصادی- اجتماعی و ترویجی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی سیستان، سازمان تحقیقات-آموزش و ترویج کشاورزی ، زابل، ایران

2 استادیار بخش تحقیقات زراعی و باغی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی سیستان- سازمان تحقیقات-آموزش و ترویج کشاورزی ، زابل، ایران

3 استادیار عضو هیات علمی گروه برنامه ریزی شهری و منطقه‌ای پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی، تهران، ایران

چکیده

یکی از تنگناه‌های اساسی منطقه سیستان کافی نبودن آب برای آبیاری محصولات کشاورزی و مصارف غیرکشاورزی است. در سال‌های اخیر، مدیریت تقاضا به عنوان راه‌حل منطقی برای تحقق هدف بهره‌برداری پایدار آب مورد توجه قرار گرفته است. یکی از سازوکارها و روش‌های بهبود مدیریت بهره‌برداری از آب در منطقه، اجرای طرح آبرسانی از طریق لوله‌کشی و به‌کارگیری سیستم­های پمپاژ است. این طرح، با هدف تأمین آب در سطح 46000 هکتار از اراضی دشت سیستان آغاز و مدیریت و بهره‌برداری از شبکه واگذار شده است. این پژوهش به دنبال بررسی پیامدهای واگذاری مدیریت بهره‌برداری و نگهداری شبکه آبیاری در این دشت، از دیدگاه کشاورزان و کارشناسان منطقه است. در این راستا، پیمایش میدانی  با ابزار مصاحبه و پرسشنامه برای جمع‌آوری داده‌ها به‌کار گرفته شد. در این پیمایش، نمونه‌ای از مدیران دولتی، کارشناسان شرکت بهره‌برداری شبکه‌ آبیاری و 105 نفر از بهره‌برداران در سال زراعی 98-97 جهت جمع‌آوری داده‌ها انتخاب شدند.  برای تحلیل اطلاعات و تعیین الگوی بهینه بهره‌برداری و نگهداری شبکه آبیاری، از تکنیک تصمیم‌گیری چند شاخصه به روش خاکستری استفاده شد. نتایج نشان داد مهم‌ترین پیامدهای مثبت واگذاری مدیریت شبکه‌ شامل ایجاد اشتغال، کاهش مهاجرت روستاییان ، افزایش بهره‌وری محصولات، کسب اطمینان کشاورز از نظر تأمین غذا و درآمد، توزیع مناسب آب،  بهره‌گیری بیشتر از شبکه آبیاری و کاهش اتلاف منابع آب، افزایش احساس مسئولیت و مالکیت کشاورزان نسبت به استفاده از شبکه آبیاری و حفاظت از آن‌ است. همچنین، نبود اطمینان نسبت به انجام مسئولیت، عدم کفایت تفاهم و همکاری موجود بین آب‌بران، بروز اختلاف میان کشاورزان، عدم توجه کافی به آموزش و ترویج، نبود تجربه، از دست رفتن منابع، عدم توجه به مشکلات اقتصادی آب‌بران، از دست دادن حمایت قانونی سازمان و عدم کفایت تفاهم و همکاری موجود بین آب‌بران از جمله پیامدهای منفی می‌باشد. با توجه به این که هم بهره‌برداران پیشرو و هم شرکت تعاونی‌های ایجاد شده، از وظایف خود در امر تحویل مدیریت و نگهداری از شبکه و انجام فعالیت‌های مورد نظر اطلاع کافی ندارند،  الگوی مدیریت و بهره برداری گام به گام توصیه می‌شود. مهم­ترین راهکار پیشنهادی، آموزش و آگاه‌سازی واقعی بهره‌برداران پیشرو در فرایند واگذاری شبکه آبیاری است.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. Alambeigi.A& Akbari. M.(2020). Human-water resources interface in agriculture sector of Iran: A historicaltheoretical understanding. Iranian journal of agricutural economic and development resesrch, 51(2),361-376.(in farsi)
  2. 2-Arab, M. Fatahi ardakani, A. Fehresti, M & Neshat, A. (2018). Estimate the Value of Adequate Water Supply to Varamin Plain with ContingentValuation Method (Case Study: Latyan and Mamlou Dams). Iranian Journal Of Agricutural Economic And Development research,49 (4),621-634 (In Farsi)
  3. Aryal P.P., and Rajouria D.( 2007). Equitable Distribution and Common Resources Management at Andhi Khola Irrigation System. The 4th Regional conference and 10th International seminar on Participatory Irrigation Management, 2-5 May. 2007.Tehran – Iran.
  4. Araral, E.K. (2011). The impact of decentralization on large scale irrigation: Evidence from the Philippines. Water Alternatives, 4(2), 110-123
  5. 4-Balderama O.F., and Luzviminda L. Domingo. (2007). Impact of Participatory Approach on Management of Communal Irrigation Systems in Upland Areas. The 4th Regional conference and 10th International seminar on Participatory Irrigation Management, 2-5 May. 2007. Tehran – Iran.
  6. Bhatt, S. (2013). How does participatory irrigation management work? A study of selected water users’ associations in Anand district of Gujarat, western India. Water Policy,15(1):223–242.
  7. 6-Ghasemi, A., Mohamadghasemi, M., & Pesarakli ,p.( 2012). Yield and yield components of various grain Journal of Food, Agricultuer and Environmental, 1,455-458. .(in farsi)
  8. 7- Ghalavand. SH. (2006). Application and transfer of irrigation management to public organizations. National Conference on Irrigation and Drainage Networks Management. Ahwaz.
  9. 8- Hedariyan. A.(2004). An analysis of internal experience in the transfer of irrigation management. the first conference to study the problems of irrigation and drainage networks and the optimal use of agricultural water.
  10. 9-Karim and Others, 2020., Management Challenges and Adaptations with Climate Change in Iran Forests, Caspian Journal of Environmental Science, 18 (1), 2020.
  11. 10- Kalantari. kh & Ebrahimi. M. (2005). Factors affecting the attraction of tea growers to pressurized irrigation organizations Case study: Lahijan city. Journal of Agricultural Sciences,48
    (4),326-330.(in farsi)
  12. 11-Layani. GH., Bakhshoodeh.M & Zibaei. M. (2016). A System Dynamics Approach for Evaluating the Impacts of Water Demand Management Policies in Kheirabad River Basin. Iranian journal of agricutural economic and development resesrch,51(2), 195-216. .(in farsi)
  13. 12-Mahboobiaedakani.A &Razavi.A.(2004) The role of participatory management in the operation and maintenance of irrigation networks and reviewing the experience of Turkey in handing over the management of operation and maintenance to users. Gohran Kavir. The first conference to study the problems of irrigation and drainage networks and the optimal use of agricultural water
  14. 13- Mohammadghasemi,M., shahraki,j.,& sabohi,M.(2016).Optimization Model of Hirmand River Basin Water Resources in the Agricultural SectorUsing Stochastic Dynamic Programming under  Uncertainty Conditions.Agricultural Management and Development, 6(2),163-171.(in farsi)
  15. 14- Mukhtarov, F., S. Fox, N. Mukhamedova & Wegerich, K. (2015). Interactive institutional design and contextual relevance: Water user groups in Turkey, Azerbaijan and Uzbekistan. Environmental science & policy, 53(2),206 – 214.
  16. 15-Parhizkar. A. (2013). Determining the economic value of irrigation water and farmers' response to price and non-price policies in Qazvin province. Master Thesis in Agricultural Economics. Zabol univecity
  17. 16-Perelomov L., and E. Kandeler. (2006). Effect of Soil Microorganisms on the Sorption of Tinc and Lead Compounds by Goethite. Journal of Plant Nutrition and Soil Science, 43(4),169-174.
  18. 17- Pourkazemi.A.(2014). Recent Measures to Privatize and Competitively Manage the Operation and Maintenance of Irrigation and Drainage Networks. The first conference to study the problems of irrigation and drainage networks and the optimal use of agricultural water.
  19. 18-Sardar Sharaki, Karim MH.,             (2020). The Economic Efficiency Trend of Date Orchards in Saravan County, Iran. Econ, 22(4), 1093-1112. .(in farsi)
  20. 19- Sharifzadeh.M, Abdolahzaeh. GH, Azhdarpour.A.,(2018). Investigating Rural People Perceptions of Climate Changes andAdaptation Strategies in Zabol County,Journal of Geography and Environmental Planning, 28( 4) .121-125. .(in farsi)
  21. 20- Suhardiman, D. & Giordano, M. (2014). Is there an alternative for irrigation reform?. World development, 57(1),91-100.
تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران
دوره 52، شماره 1
فروردین 1400
صفحه 93-106

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار