تبیین مولفه‌های مدیریت بحران خشکسالی در مناطق روستایی و عشایری جنوب شرق کشور

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه تهران

2 استادیار دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

3 استادیار دانشگاه لرستان

4 دانشجوی دکتری آموزش کشاورزی دانشگاه تهران

چکیده

این تحقیق با هدف تبیین مولفه‌های مدیریت بحران خشکسالی در جوامع روستایی و عشایری جنوب شرق ایران، بر پایه پیمایش انجام شده است. از طریق سرشماری تعداد 201 نفر از کارشناسان درگیر در مدیریت بحران خشکسالی مورد مطالعه قرار گرفته‌اند. روایی صوری و محتوایی پرسشنامه بر اساس نظرات گروهی از کارشناسان و صاحب‌نظران مورد بررسی و تأیید قرار گرفت. جهت پایایی پرسشنامه از ضریب کرونباخ آلفا استفاده شد که به ترتیب 72/0، 76/0 و 81/0 به‌ دست آمد. پس از گردآوری داده‌ها، از نرم‌افزار SPSS برای تحلیل داده‌ها بر اساس روش تحلیل عاملی بهره گرفته شد. نتایج مربوط به تحلیل عاملی علل آسیب‌پذیری در برابر خشکسالی به استخراج پنج عامل به ترتیب تحت عناوین خشکسالی اجتماعی- اقتصادی، خشکسالی معیشتی، خشکسالی هیدرولوژی، خشکسالی کشاورزی و خشکسالی هواشناختی به ترتیب42/32، 3/19، 79/17، 10 و 9 درصد واریانس (88 درصد) را تبیین نموده‌اند. تحلیل عاملی اثرات و پیامدهای خشکسالی نشان داد که پیامدهای زیست‌محیطی- بوم‌شناختی، پیامدهای اقتصادی- معیشتی، پیامدهای اجتماعی و پیامدهای روانشناختی را بر جای گذاشته است که روی ‌هم‌ رفته 76/84 درصد از واریانس را تبیین نمودند. همچنین تحلیل عاملی سازوکارهای مدیریت بحران خشکسالی به استخراج پنج عامل منجر شده است. در پایان، نمودار مفهومی تحلیل عاملی علل، اثرات و سازوکارهای مدیریت بحران خشکسالی ترسیم شده است.

کلیدواژه‌ها