طراحی الگوی بازنمایی نظام نوین ترویج کشاورزی ایران: کاربست نظریه داده‌بنیاد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه ترویج، ارتباطات و توسعه روستایی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

2 گروه ترویج و آموزش کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تهران، ایران

3 موسسه تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، سازمان ترویج و آموزش کشاورزی، تهران، ایران

10.22059/ijaedr.2025.377959.669308

چکیده

نظام ترویج کشاورزی به‌منظور پاسخگویی به نیازهای در حال تغییر جامعه کشاورزان، نیازمند اصلاح، تحول و بهبود مستمر است. بر این اساس، هدف کلی این پژوهش کیفی که با استفاده از نظریه داده‌بنیاد انجام شده‌ است، بازنمایی الگوی نظام نوین ترویج کشاورزی ایران بود. با استفاده از نمونه‌گیری هدفمند و تکنیک گلوله‌برفی و معیار اشباع نظری، 31 نفر از اعضای هیات‌علمی، مدیران و کارشناسان سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی به‌عنوان نمونه انتخاب شدند که مصاحبه نیمه‌ساختارمند با آن‌ها صورت گرفت. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار Maxqda12 و طی سه مرحله کدگذاری باز، محوری و انتخابی انجام و مدل نهایی ارائه شد. به‌منظور افزایش روایی و پایایی داده‏های کیفی از تکنیک سه وجهی‏سازی استفاده شد. بر این اساس، عوامل "نیروی انسانی، ساختار - برنامه‌ریزی، کارکردی، زیرساختی، منابع مالی، نظام ارزشیابی و اهداف، خط‌مشی و سیاستگذاری" به‌عنوان شرایط علّی؛ "ساختار اقتصادی - اجتماعی و فرهنگی بخش کشاورزی و جامعه روستایی، مخاطبان، ویژگی‌های ذاتی بخش کشاورزی، شرایط کلان کشور" به‌عنوان شرایط زمینه‌ای ‌و "ماهیت ذاتی فعالیت‌های ترویجی و تعدد نقش‌ها و وظایف" به‌عنوان شرایط مداخلگر از دیدگاه پاسخگویان شناسایی شدند. راهکارهای بهبود نیز شامل "نظام کارآمد نظارت و ارزیابی و سنجش اثربخشی فعالیت‌ها، تامین منابع مالی پایدار، تحول در ساختار، فرآیندها و کارکردها، توسعه مدیریت دانش، توسعه سرمایه انسانی و سیاستگذاری و برنامه‌ریزی مناسب" بود که انتظار می‌رود این الگو منجر به پیامدهای مثبتی در زمینه "افزایش نفوذ دانش و فناوری و توسعه سرمایه‌ اجتماعی در بخش کشاورزی، تناسب خدمات ترویجی با نیازهای واقعی مخاطبان، عدالت‌محوری، تقاضامحوری و ارتقاء اثربخشی و پاسخگویی نظام ترویج کشاورزی و در نهایت افزایش بهره‎وری و پایداری در بخش کشاورزی" شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات